ویلیام چیتیک به قلم استادعلامه جلال الدین آشتیانی
ویلیام چیتیک
ویلیام چیتیک (به انگلیسی : William Chittick ) از اسلام شناسان و متخصصان عرفان مولوی و ابن عربی در آمریکا است، وی متولد کانتیکت بوده، دکترای ادبیات فارسی خود را در دانشگاه تهران زیر نظر سید حسین نصر دریافت نموده، و سپس در دانشگاه صنعتی شریف علوم دینی تدریس کرد. او هم اکنون استاد دانشگاه استونی بروک است.
ویلیام چیتیک 1943 میلادی(به انگلیسی : William Chittick ) از اسلام شناسان و متخصصان عرفان مولوی و ابن عربی در آمریکا است.
وی متولد کانتیکت بوده، دکترای ادبیات فارسی خود را در دانشگاه تهران زیر نظر سید حسین نصر دریافت نموده، و سپس در دانشگاه صنعتی شریف علوم دینی تدریس کرد. وی مدت 12 سال در ایران اقامت داشت و از استادانی چون: جلال‌الدین همایی، فروزانفر،سید حسین نصر، ایزوتسو، هانری کربن و سید جلال‌الدین آشتیانی استفاده کرد.او هم اکنون استاد دانشگاه استونی بروک است.
وی مدتی نزدیک به ۳۰ سال از ویرایشگران دانشنامه ایرانیکا بوده‌است. چیتیک، متخصص تاریخ معنویت اسلامی است و پژوهش در تاریخ تصوف، عمده‌ترین موضوع در کارهای پژوهشی اوست.او خود معتقد است که: عرفان در دنیای مدرن کنونی جایگاه ویژه و با اهمیتی یافته است و عرفانی که از اسلام تغذیه نکند آینده‌ای نخواهد داشت.
چیتیک نخستین مترجم صحیفه سجادیه به زبان انگلیسی است و معتقد است که صحیفه سجادیه آموزه‌هایی را رائه می‌دهد که در سطوح مختلفی از خداشناسی گرفته تا مسایل اجتماعی کاربرد دارند. وی در سال 1383 ه.ش موفق به کسب عنوان جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد.
معرفی ویلیام چیتیک دربیان استاد سیدجلال الدین آشتیانی
جناب چیتیک از مردم ایالات متحده آمریکاست که دوران تحصیل را در آن جا طی نمود، و بعد از طی دوران دبیرستان وارد دانشگاه شد و به تحصیل در رشته تاریخ پرداخت، و جهت تحصیل زبان عربی (برای تکمیل رشته خود) به کشور عربی لبنان مسافرت کردند و در دانشگاه آمریکائی بیروت تحصیلات خود را دنبال نمودند. آقای چیتیک در أثناء مطالعات به عرفان و تصوف اسلامی علاقه پیدا نمود و بعد از حضور در جلسات سخنرانی استاد دانشمند جناب آقای دکتر سید حسین نصر این علاقه شدید شد و بعد از مراجعت به آمریکا برای آشنائی به عرفان شرقی به مطالعه ترجمه انگلیسی کتاب مثنوی ملای رومی پرداخت و نتیجه مطالعات خود را چاپ و منتشر نمود .
شوق و عشق به تصوف معظم له را روانه ایران نمود و از برای درک آثار عرفانی که به زبان فارسی تألیف شده است در دانشگاه طهران مشغول تحصیل در رشته أدبیات فارسی شد و نقد النصوص محقق جامی همین اثر کم نظیر پایان نامه تحصیلی دوست عزیز نگارنده است به راهنمائی حضرت آقای دکتر نصر دامت إفاضاته. آقای چیتیک در اثر سعی و کوشش به زبان فارسی آشنائی پیدا نمود و در مدتی نسبه کم از ناحیه مطالعه آثار عرفانی و تحریر مباحث این فن در مکالمه و مطالعه و تحریر مسائل به زبان فارسی تسلط یافت و کتاب حاضر بهترین گواه این حقیر است و دلیل بر آشنائی مصحح محترم به زبان عربى. عشق آقای چیتیک به تصوف و ذوق و استعداد توأم با کار منظم و تلاش علمی مرتب دست به دست هم دادند و آقای چیتیک را موفق به انجام کار مهمی نمودند .
نگارنده چند سال قبل که آقای چیتیک را در دانشگاه طهران ملاقات نمودم با زحمت به فارسی تکلم مىنمود. وقتی اظهار داشت که بنا دارد نقد النصوص را تصحیح نماید و بر آن مقدمه بنویسد، باور نکردم که بتواند از عهده بر آید و کلام او را جدی تلقی ننمودم، چه آن که به تصریح محقق جامی در مقدمه هر قسمت از نقد النصوص از جائی أخذ شده است و تصحیح کامل و نقد چنین اثری اقتضا می نماید که مصحح به کلیه مآخذ مراجعه نماید و مواردی را که محقق جامی از جائی گرفته است که اغلب به صورت کتاب خطی در کتابخانهها موجود است مشخص نماید. سیر کامل در کلیه آثار صدر الدین قونوی و تلامیذ به نام او سعید الدین فرغانی و مؤید الدین جندی و محققان بعد از آنها عبد الرزاق کاشی و قیصری و دیگر آثار ارباب عرفان که مورد مراجعه مؤلف بودهاند کار مشکل و به دست آوردن مطالب از آثار مفصل و مجمل عرفانی کار هر کس نمىباشد و آشنائی به مبانی عرفانی و تلاش مرتب شرط اول انجام این مهم است .
بعد از مدتی آقای چیتیک نسخهئی کامل از نقد النصوص را برای حقیر فرستادند که مشتمل بود بر فهرستهای مختلف با تصحیح کامل کتاب و مقابله آن با نسخ متعدد و ارائه کلیه مآخذ و منابع که محقق جامی در مقام تألیف این اثر به آن مآخذ رجوع نموده به انضمام مقدمهای بسیار نافع در بیان خصوصیات کتاب با ترجمه احوال محققان فن عرفان که جامی از آنان استفاده نموده و تهیه فهرست آثار جامی با قلمی روان و پخته و مرقوم داشته بودند که این اثر را به زودی چاپ و منتشر خواهم نمود. حقیر بعد از دریافت کتاب و مطالعه اجمالی آن در حیرت فرو رفتم و به آقای چیتیک آفرین گفتم .
مطالعه این کتاب نگارنده را به چاپ کتاب مشارق الدراری، شرح فارسی بر قصیده تائیه ابن فارض مصری تألیف محقق نامدار سعید الدین فرغانی تشویق نمود. آقای چیتیک نگارنده را مورد لطف خود قرار دادند و در تهیه فهرست مفصل اصطلاحات و آیات و روایات و اشعار فارسی و عربی کتاب مشارق یاری نمودند و اهل فن مىدانند که تهیه چنین فهرست مفصل از اصطلاحات چه اندازه اهمیت دارد. نگارنده به تشویق آقای چیتیک شرح مفصل و بىنظیر مؤید الدین جندی بر فصوص الحکم ابن عربی را مهیا از برای چاپ نمودهام و امیدوارم که در طبع این کتاب نیز حقیر را یاری نماید .
این دوست عزیز در اثر ممارست و مطالعه دائم و فهم و استعداد ذاتی به مباحث عرفانی چنان انس پیدا نموده که از نحوه و روش عبارات عرفانی و سبک مطالب نویسنده آن را مىشناسد. نگارنده در أثناء مباحثه به آن چه که ذکر شد پی بردهام .
آقای چیتیک بین حفظ قوی و دقت نظر و سرعت انتقال جمع نموده و این دقت توأم با ممارست فراوان سبب امتیاز کارهای اوست. این برادر عزیز روح خود را به زیور ملکات فاضله انسانی و تقوی آراسته و هرگز گرد موجبات آلودگی نگشته است .
دوستی صمیمی و رفیقی مشفق و مهربان و با احساس و شخصی معتدل مبرا از افراط و تفریط و عاشق و کار و کوشش علمی است .
از خداوند توفیق او را خواستارم و امیدوارم که از استعداد خداداد و قدرت و قوه جوانی در طریقی که واقع شده است حد اکثر استفاده نموده و در عصر و زمانی که أبناء آن منغمر در مشتهیات نفسانیهاند به سیر خود در معنویات ادامه داده و منشأ خدمات گرانبهایی قرار گیرد.
جلال الدین آشتیانی دهم شوال المکرم سنه 1397
ویلیام چیتیک از نگاه دکتر مهدی محقق، رئیس سابق انجمن آثار و مفاخر فرهنگی:
چیتیک زاده و پرورده فضای فرهنگی ایران است. در آثار خود نه‌تنها به طور کامل به معرفی ابن عربی و مولانا پرداخته بلکه شناساندن دانشمندان ایرانی-اسلامی دیگر در غرب نیز مرهون کوشش‌های این پژوهشگر است.چیتیک علمای معاصر را هم مغفول نداشته و در برخی از آثار خود اندیشه‌های مرحوم علامه طباطباییو امام راحل را مورد بررسی قرار داده است.
چیتیک از نگاه دکتر اعوانی، رئیس سابق موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه:
چیتیک مادامی که در ایران حضور داشت، نزد مرحوم طباطبایی بود و گلچینی از احادیث شیعه را با انتخاب علامه به انگلیسی ترجمه کرد. وی علاوه بر ترجمه صحیفه سجادیه، لمعات عراقی و لوایج جامی را نیز ترجمه کرده است. ساچیکو موراتا همسر وی نیز از نوادری است که دکترای فقه اسلامی را در دانشکده الهیات گذراند.
ویلیام چیتیک: تصوف مرا مجذوب کرد
وقتی دانشجو بودم نمی‌دانستم در چه رشته‌ای ادامه تحصیل دهم تا اینکه پس از سفرهای مختلف به ژاپن و دیگر کشورها و تغییر رشته های بسیار رشته تاریخ را در دانشگاه آمریکایی بیروت انتخاب کردم و در طول مطالعه این رشته به مسئله تصوف برخوردم. همچنین با یادآوری چگونگی یادگیری زبان عامیانه نزد بازاریان تهران به سال‌های فعالیت خود در زمینه تصحیح متون عرفانی و سختی‌هایی که در این زمینه متحمل شده اشاره کرد.
کتاب‌شناسی
Fakhr al-Din ‘Iraqi, Divine Flashes. Translated with Paul Wilson. (New York: Paulist Press , ۱۹۸۲ ). ISBN 978-0-8091-2372-8
The Sufi Path of Love: The Spiritual Teachings of Rumi. (Albany: انتشارات دانشگاه ایالتی نیویورک , ۱۹۸۳ ). ISBN 978-0-87395-724-3
· Zayn al-‘Abidin, The Psalms of Islam. Translated and Introduced. (London: Muhammadi Trust, 1988). ISBN 91-631-6505-8
· The Sufi Path of Knowledge: Ibn al-‘Arabi’s Metaphysics of Imagination. (Albany: انتشارات دانشگاه ایالتی نیویورک , ۱۹۸۹ ).ISBN 978-0-88706-884-3
· Faith and Practice of Islam: Three Thirteenth Century Sufi Texts. (Albany: انتشارات دانشگاه ایالتی نیویورک , ۱۹۹۲ ). ISBN 978-0-7914-1367-8
· Imaginal Worlds: Ibn al-‘Arabi and the Problem of Religious Diversity. (Albany: انتشارات دانشگاه ایالتی نیویورک , ۱۹۹۴ ). ISBN 978-0-7914-2250-2
· With Sachiko Murata, The Vision of Islam. (New York: Paragon , ۱۹۹۴ ). ISBN 978-1-55778-516-9
· The Self-Disclosure of God: Principles of Ibn al-‘Arabī’s Cosmology. (Albany: انتشارات دانشگاه ایالتی نیویورک , ۱۹۹۸ ). ISBN 978-0-7914-3404-8
· Sufism: A Short Introduction. ( آکسفورد : Oneworld, 2000). ISBN 978-1-85168-211-9
· ‘Abd al-Rahman Jami, Gleams. Translated in Sachiko Murata, Chinese Gleams of Sufi Light: Wang Tai-yü’s Great Learning of the Pure and Real and Liu Chih’s Displaying the Concealment of the Real Realm. (Albany: انتشارات دانشگاه ایالتی نیویورک , ۲۰۰۰ ). ISBN 978-0-7914-4638-6
· The Heart of Islamic Philosophy: The Quest for Self-Knowledge in the Teachings of Afdal al-Din Kashani. (Oxford: انتشارات دانشگاه آکسفورد , ۲۰۰۱ ). ISBN 978-0-19-513913-6
· Mulla Sadra, The Elixir of the Gnostics. Translated, Edited, and Introduced. (Provo: Brigham Young University Press, 2003).ISBN 978-0-934893-70-1
· Shams al-Din Tabrizi, Me and Rumi: The Autobiography of Shams-i Tabrizi. Annotated and Translated. (Louisville, KY: Fons Vitae, 2004). ISBN 978-1-887752-52-7
· Ibn ‘Arabi, select translations from The Meccan Revelations. Translated in Michel Chodkiewicz (ed.), The Meccan Revelations. (New York: Pir Press, 2004). ISBN 978-1-879708-16-7
· Ibn ‘Arabi: Heir to the Prophets. (Oxford: Oneworld, 2005). ISBN 978-1-85168-387-1
· The Sufi Doctrine of Rumi. (Bloomington, IN: World Wisdom , ۲۰۰۵ ). ISBN 978-0-941532-88-4
· The Inner Journey: Views from the Islamic Tradition. Edited and Introduced. (Sandpoint, ID: White Thread Press, 2007).ISBN 978-1-59675-017-3
· The Essential Seyyed Hossein Nasr. Edited and Introduced. (Bloomington, IN: World Wisdom , ۲۰۰۷ ). ISBN 978-1-933316-38-3
· Science of the Cosmos, Science of the Soul: The Pertinence of Islamic Cosmology in the Modern World. (Oxford: Oneworld, 2007). ISBN 978-1-85168-495-3
منبع: انجمن علمی عرفان اسلامی ایران
————–
تحصیل و تدریس
ویلیام چیتیک1 در سال 1943م.(1322ش.) در شهر میل فورد، از توابع ایالت کنتیکت آمریکا در خانواده ای با مذهب پروتستان دیده به جهان گشود. دوران دبیرستان را در زادگاه خویش سپری کرد و بعد از گذراندن این مقطع تحصیلی، وارد دانشگاه گردید و در رشته تاریخ در کالج وستر به اخذ مدرک کارشناسی نایل آمد2 و چون احساس نمود مطالعات تاریخی در خصوص مشرق زمین و خاورمیانه، نیاز مبرمی به دانستن زبان عربی دارد، برای فراگیری آن به سرزمین لبنان مهاجرت کرد و در دانشگاه آمریکایی بیروت تحصیلات خویش را پی گرفت. وی در اثنای این مطالعات، به عرفان اسلامی علاقه مند گشت و بعد از آشنایی با دکتر سید حسین نصر و حضور در جلسات او، اشتیاقش شدت یافت. بعد از بازگشت به آمریکا، برای آشنایی با عرفان شرقی، کتاب مثنوی را که به زبان انگلیسی ترجمه شده بود، مطالعه کرد و محصول این تلاش را در اختیار سایر علاقه مندان قرار داد.3 شور زایدالوصف او برای آموختن عرفان ناب اسلامی موجب شد که به ایران بیاید و در رشته ادبیات دانشگاه تهران مشغول تحصیل گردد.4 مدت اقامت او در ایران، 12 سال به درازا کشید. چیتیک پس از اخذ درجه دکترا در زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران در سال 1353ش. در دانشگاه صنعتی شریف به تدریس علوم انسانی مشغول گردید.
وی در طول تحصیل، با دانشوران و ادیبانی چون جلال الدین همایی و استاد سید جلال الدین آشتیانی مأنوس گردید؛ اما کار اساسی وی با دکتر سید حسین نصر در موضوع فلسفه و معارف اسلامی بود. پس از تأسیس انجمن فلسفه، وی نزد هانری کربن به فراگیری عرفان و تصوف پرداخت.
امتیازات و برجستگی ها
ویلیام چیتیک که هم اکنون در دانشگاه ایالتی نیویورک، در شهر استونی بروک، استاد گروه مطالعات تطبیقی ادیان می باشد، به زبان فارسی و عربی و متون کلاسیک عرفانی این دو زبان، تسلط کامل دارد. به گفته استاد سید جلال الدین آشتیانی، این دانشور بر اثر تلاش و تحریر مباحث این فن در مکالمه، مطالعه و تحریر مسایل، به زبان فارسی احاطه یافت. تحقیق در کتاب عبد الرحمن جامی با عنوان «نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص» که همراه با تعلیقات و تصحیح وی به طبع رسیده است و در واقع پایان نامه دکترای اوست، بهترین گواه احاطه وی به متون عرفانی کهن است. استعداد عالی توأم با کار مداوم و منظم و تلاش علمی متوالی و خستگی ناپذیر موجب گردید تا این شخصیت، موفقیت های مهمی را کسب کند. سید جلال الدین آشتیانی می گوید: از آن جا که نقدالنصوص، اثر بسیار دشواری است و به دست آوردن مطالب از چنین نوشته هایی کار هر کس نمی باشد و مستلزم آشنایی به مبانی عرفانی و تلاش مرتب است، تصور نمی کردم دکتر چیتیک موفق شود این کار را به انجام برساند؛ اما وقتی محصول کارش را در این موضوع مشاهده و ملاحظه کردم، با مطالعه ای اجمالی، به حیرت فرو رفتم و آفرین گفتم.
ویلیام چیتیک بر اثر ممارست، مطالعه دائم و قریحه ذاتی، به مباحث عرفانی چنان انس پیدا نمود که از نحوه و روش عبارات عرفانی و سبک مطالب، نویسنده آن را می شناسد. او حافظه قوی، دقت نظر و سرعت انتقال را با هم جمع نمود و توأم گردیدن چنین ویژگی هایی با مهارت و ممارست وافر، کارهایش را برجسته و ممتاز نموده است. دکتر چیتیک، عرفان و اخلاق را به پژوهش و نگارش خلاصه نکرد؛ بلکه روح و روان خویش را به ملکات معنوی و انسانی آراسته نموده است. او شخصی معتدل است و به دور از افراط و تفریط، عاشق کار و کوشش علمی و ادبی می باشد و از سخاوت تحقیقاتی و بذل اندیشه هم اجتناب نمی کند و بسیار مهربان و متواضع است.5
ویلیام چیتیک در آثار خود تلاش کرده تا قواعد سلوک در عرفان نظری و عملی را در قرآن و سنت بجوید. او معتقد است که مقامات معنوی به دست آمده از راه کشف و شهود، با مباحث برهانی تناقض ندارد.
وی می نویسد: تأکیدهای نظری و عملی متفاوت بر ابعاد سه گانه اسلام (ایمان به تصدیق و آگاهی قلبی،ایمان به زبان و بیان باور، ایمان به ارکان و اعضا و جوارح) به ما کمک می کند تا بفهمیم چرا غربی ها به صرافت طبع، مجذوب تصوف می شوند؛ ولی از اسلام دلزده می گردند. چنین افرادی، هیچ اطلاعی از اسلام – به غیر از اندیشه های متحجرانه ای که از قرون وسطا به آنان انتقال یافته است – ندارند. غربی ها در نگاه اول به اسلام، احساس می کنند گویی آنها را به بیابانی برده اند و در مقابل دیوارهای خشن و بی پیرایه شهری قرار داده اند که بوی مرگ می دهد؛ اما بر عکس، عرفان و معنویت اسلامی، آدمی را به باغ های زیبایی وارد می نماید که شریعت با احکام و دستورات خود، دیوار این باغ ها را حفاظت می نماید. در جامعه زنده و پویا، این دیوارها از آن فضای سبز و با طراوت، در مقابل طوفان های بیابان پاسداری می کند.6
پرتوهای پرمایه
ویلیام چیتیک، تصویری متقن و محکم از سرچشمه ها، شرایط پیدایش، رشد و نضج عرفان اسلامی ارائه می نماید. او در جای جای آثار و نوشته های خود، عرفان را بخشی جدایی ناپذیر و لاینفک از اسلام می داند و به طرق گوناگون، نظر مخالفان را با استدلال و برهان محکم رد می کند و نیز با بیانی قوی و مستند به متون دینی، به جایگاه و اهمیت شریعت صحه گذاشته، یادآور می شود که بدون وفاداری به احکام اسلامی و عمل به دستورات شرع مقدس، نمی توان در سیر الی الله و در مسیر کمال، به پیشرفتی نایل شد. او می نویسد: دیدگاه عرفان راجع به جهان هستی، برگرفته از قرآن و حدیث است؛ اما فرزانگان و مشایخ عرفان در طول زمان، این اندیشه را شرح و بسط داده اند. به اعتقاد او، اولین شهادت، یعنی لا اله الا الله، حق را از غیر حق، مطلق را از نسبی و خدا را از ماسوی الله که عالم باشد، متمایز می نماید. آیات قرآنی و احادیث متعددی – مثل «کل شی ء هالک الاوجهه»7 – این تمایز اساسی را بازگو می کند.
حقیقت خدا، چنان است که هیچ چیز را یارای مقایسه با آن نیست و در واقع اغیار معدومند. دومین شهادت به ما می گوید که محمد صلی الله علیه وآله فرستاده خدا و تجلی آشکار حق است. پیامبر اکرم و کتاب او که کلام وحی است، چراغ هایی روشن گر و هادی در جهان ظلمانی هستند و به طور کلی، تمامی پیامبران فرستاده شدند تا رحمت و هدایت را به مردمان برسانند؛ زیرا بدون هدایت وحیانی، مردم در جهل و وهم سرگردان و آواره شده، در امور باطل و غیرحقیقی غرق می گردند.
از دیدگاه وی، سنت اسلامی، سه قلمرو اصلی از دینداری را به رسمیت می شناسد؛ جسم، زبان و دل. اینها، همان قلمروهای عمل صحیح، اندیشه درست و معرفت حقیقی اند. این سه قلمرو را می توان کمال عمل، نهایت اندیشه و غایت نفس نامید و با تحقق آنها تمام قابلیت هایی را که خداوند در خلقت انسان به ودیعت نهاده، به منصه ظهور می رسد. این سه گستره از سوی علمای اسلامی شدیداً مورد بحث قرار گرفت. قلمرو عمل صحیح در حوزه تخصص فقهاست. اندیشه درست و استوار، در قلمرو متکلمان و رؤیت صحیح، در مقوله عرفان قرار می گیرد. آنان می گویند: حقیقت اشیا را بر اثر بصیرت، تزکیه و نور معنوی می توان با چشم دل مشاهده کرد. این رؤیت درست، بعد از آن، از دل آدمی سراسر وجودش را در بر می گیرد و اندیشه و عملش را شکوفا می کند و به بار می نشاند. بنابراین، اسلام، دین کامل و تمام عیاری است که تمامی رفتار، اعمال، مسائل و دغدغه های انسانی را در بر می گیرد. هر جا که مسلمانان بوده اند، این سه بعد وجود داشته است. افراد نمی توانند جداً دین دار باشند؛ بدون آن که جسم، ذهن و قلبشان از ایمان بی بهره باشند. عرفان اسلامی، حضور معنوی نامرئی است که تمام حالات و احساسات اصیل اسلامی را حیات می بخشد.
چیتیک می گوید: نزد بزرگان عرفان، شرط اصلی برای رسیدن به عشق حقیقی و وصول به کمال مقصود، همانا داشتن استعداد و توانایی یک سو نگریستن و یکسان دیدن است؛ ولی این امر، مستلزم آن است که ما به راستی از روی یقین، به نقایص وجودی و محدودیت های قوای ادراکی خودمان به عنوان یک مخلوق، پی ببریم و به این حقیقت متعالی نیز به درستی اعتراف کنیم که خدا وجود مطلق است و هستی موجودات، به وجود حضرت حق پیداست و آگاهی ما در برابر علم و کمالات حضرت باری تعالی، جز جهل و نقص چیزی نیست.
این احساس نقصان و تمنای کمال، نوعی جهش و بیداری به فرد می دهد و او را از وضع نابسامان موجود خویش، ناراضی ساخته، در عمق وجود خود، در صدد چاره جویی و در پی اصلاح برخواهد آمد. مولانا در مثنوی، این نکته را به عنوان «درد» مطرح ساخته، گفته است:
هر که او بیدارتر، پر دردتر
هر که او آگاه تر، رخ زردتر
اصل این است که ما به دنبال تشنگی باشیم و همین آگاهی به تهیدستی و فقر علمی و معنوی، خود یک معرفت اصیل به شمار می آید. قرآن مجید چنین می فرماید: «یا ایها الناس انتم الفقراء الی الله و الله هو الغنی الحمید».8
با این توصیف و با احساس نیاز به سوی خداوند، انسان به دور از هر گونه ریا و با صداقت، دست توسّل به سوی حق دراز می کند و از این حیث، شکر واقعی نعمت را به جای می آورد و با ایجاد یک تحول قوی و کارساز در شخصیت خود، از کبر، جهالت و طمع دور می گردد و تنها به قامت محبوب حقیقی چشم می دوزد و هدایت راستین را از عنایت و توجه باطنی خداوند می جوید.
چیتیک با استناد به منابع عرفانی اعتقاد دارد که عالم یک حجاب است. اگر حجاب ها مانع رؤیت ما نبودند، مشاهده می کردیم که هیچ نیروی محرکی به غیر از رحمت خدا و هیچ معشوقی جز او نیست؛ زیرا هیچ حقیقتی به غیر از حق تعالی وجود ندارد. حجاب ها، چون ملاقه هایی هستند که صفات جلال و جمال خداوند را در جام های جان وجود ما می ریزند. همه متناسب با مرتبه وجودی خود، آیات حق تعالی را نشان می دهند. چیزی وجود ندارد که تجلی وجود خداوند نباشد. عرفان، همان فهم حقیقی و در واقع رفع حجاب هایی است که وجه دل را می پوشاند و رایج ترین واژه برای آن، کشف است که از قرآن گرفته شده است. نفس تازه فوت کرده را خداوند این گونه خطاب قرار می هد: «لقد کنت فی غفلة عن هذا فکشفنا عنک غطائک فبصرک الیوم حدید».9 طلب موت اختیاری که در منابع عرفانی به آن توجه می شود، با استناد به این آیه است و حدیث نبوی «موتوا قبل ان تموتو» نیز مأخذ چنین تفکری است.10
آثار
مجموعه تألیفات چیتیک، اعم از ترجمه شده و ترجمه نشده، عبارتند از:
1. «درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی» که جلیل پروین آن را ترجمه کرده و در ایران چاپ شده است.
2. «عوالم خیال ابن عربی و مسئله کثرت دینی» که با ترجمه سید محمود یوسف ثانی، به چاپ رسیده است.
3. «راه عرفانی عشق» که توسط شهاب الدین عباسی به فارسی برگردانیده شده و چاپ شده است.
4. آموزه صوفیانه مولوی.
5. «نقد النصوص، فی شرح نقش النصوص» عبدالرحمن جامی.
6. «برگزیده آثار ائمه شیعه» (منتخبی که علامه طباطبایی فراهم آورده بود) که به انگلیسی ترجمه شده و در انگلستان و آمریکا چاپ شده است.
7. ترجمه و شرح لمعات فخرالدین عراقی.
8. ایمان و عقل در اسلام.
9. «تجلی حق» درباره اصول جهان شناسی ابن عربی.
10. درباره خودشناسی در فلسفه بابا افضل کاشانی.
11. «سیمای اسلام در کلیات جهان بینی اسلامی»، با همکاری همسرش خانم ساچیکو موراتا.
12. معرفت و عرفان.
13. ترجمه صحیفه سجادیه به زبان انگلیسی با مقدمه ای مشروح با عنوان زبور اسلام.
14. آموزه های صوفیانه مولوی.
پی نوشت:
1. William Chittick
2. راه عرفانی عشق، مقدمه مترجم، ص 11 و 12.
3. ویلیام چیتیک، درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی، مقدمه مترجم (جلیل پروین)، ص 14-15.
4. مقدمه سید جلال الدین آشتیانی بر کتاب نقد النصوص.
5. stony brook.
6. درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی،ص 43.
7. قصص(28)، آیه 88.
8. فاطر(35)، آیه 15.
9. ق(50)، آیه 22.
10. ر.ک: راه عرفانی عشق؛ درآمدی بر تصوف و عرفان اسلامی و نیز مقاله «مذهب عشق» به قلم ویلیام چیتیک که به فارسی هم ترجمه شده است.
منبع:مجله پرسمان اردیبهشت 1384، شماره 32